Kwaliteitsborging bij luchtdichtheid van prefab woningen

Nederland staat voor een enorme bouwopgave. De prognose is dat er tot en met 2030 in totaal 981.000 woningen nodig zijn. Prefab bouwen is hiervoor een van de oplossingen. Prefab bouwen gaat sneller en is vaak duurzamer dan traditionele bouw. Fabrikanten bouwen in de fabriek prefab-bouwdelen zoals gevels, daken en vloeren. Op de bouwplaats worden deze samengesteld tot woningen. Nog een stap verder, kant-en-klare woningen meteen uit de fabriek.

Met de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) voor de deur krijgen kwaliteitsborgers te maken met specifieke controles als het gaat om prefab-bouw. Neem het beoordelen van luchtdichtheid. Luchtdichtheid is de mate van ongewenste lucht in de woning kan binnendringen via kieren en naden. Waar let de kwaliteitsborger op bij het toetsen van de bouwdossier? Mark Knoops, kwaliteitsborger bij Wouters Kwaliteitsborging (met KiK-licentie) legt uit: “Wij krijgen in het kwaliteitsborgingsproces te maken met de energielabel-adviseur. De energielabel-adviseur stelt het energielabel vast aan het einde van het bouwproces. Als kwaliteitsborger moet je van ontwerp tot oplevering controleren of het opgeleverde bouwwerk aan de eisen voor luchtdichtheid gaat voldoen zodat de energielabel-adviseur het energielabel kan afgeven. Dat begint al in het ontwerpproces. Je wilt zien dat de juiste luchtdichtingen op de tekening staan.”

BENG 2 als maatstaf

Het energielabel wordt afgegeven op de BENG 2. Het gaat hier om het totale primaire fossiele brandstofgebruik in kWh/m² als indicator. Dit is het primaire brandstofverbruik dat de woning nodig heeft voor verwarming, warm tapwater, koeling, ventilatie en verlichting (verlichting is alleen onderdeel van utiliteitsgebouwen). De luchtdichtheid is met name relevant voor de BENG 1. Het kan dus zijn dat de energielabel-adviseur wel het juiste energielabel registreert maar dat de BENG 1 van de woning niet voldoet aan de eisen uit het Bouwbesluit (na 1-1-2024 Bouwbesluit bouwwerken leefomgeving). De eis van BENG 1 wordt door de energielabel adviseur niet gecontroleerd. Het energielabel gaat enkel over BENG 2.

Toetsen luchtdichtheid bij prefab

Waar let de kwaliteitsborger op bij het beoordelen van dossiers in relatie tot luchtdichtheid van prefab-elementen? “Het risico voor luchtdichtheid is overal waar gebouwelementen samenkomen”, zegt Mark Knoops. “Om dat risico te beperken wil je in elke fase van de bouw informatie over de luchtdichtheid. Denk aan:

• PvE/bouwbesluittoets; mate van luchtdichtheid (Qv10;waarde) vastleggen als ambitieniveau in een project.
• Ontwerpfase; uitgewerkte details met luchtdichtingen (rekening houden met toleranties, ook bijvoorbeeld bij vervoer van prefab onderdelen).
• Werkvoorbereidingsfase; juiste materialen (is luchtdichtheid geschikt voor een voeg van 10 mm).
• Uitvoeringsfase; uitvoering van details (aansluitingen dienen goed uitgevoerd te worden door uitvoerend personeel).
• Proefmeting (doe een proefmeting op het moment dat er nog wat bijgestuurd kan worden).
• Eindcontrole luchtdichtheidsmeting (meting in het dossier opnemen).”

Zwakke plekken

Prefab heeft specifieke ‘zwakke punten’ als het gaat om luchtlekken. Wat zijn de punten waar de kwaliteitsborger naar kijkt bij de risico-inventarisatie en het borgingsproces? Mark Knoops: Belangrijke aandachtspunten bij prefab-woningen zijn de installaties, denk aan vloersparingen in de schacht, doorvoeringen van kabelbundels en dakdoorvoeringen. Die hebben echt aandacht nodig. Bij prefab-units zijn de meeste aansluitingen gestandaardiseerd. De luchtdichting van de bouwkundige aansluitingen tijdens de uitvoering zijn minder risicovol dan die van een uitvoering op de bouw. Prefab-units zijn dikwijls wat kleiner en dan wordt vaak de invloed van de luchtdichting van kozijnen en deuren maatgevend op het eindresultaat. De belangrijke luchtlekken in de praktijk zijn de aansluitingen tussen kozijnen en gevels, de aansluitingen van elementen onderling, de daknok en (dak)doorvoeren, de hoekaansluitingen, de onderlinge aansluitingen en stuknaden.”

Luchtdicht bouwen niet zonder goede ventilatie

“Luchtdicht bouwen gaat niet zonder een goed functionerend ventilatiesysteem! De luchtdichtheid van een dakconstructie is niet alleen belangrijk voor het voorkomen van vochtschades of branddoorslag, het is ook essentieel voor voorkomen van energieverlies en het realiseren van een comfortabel binnenmilieu. De praktijk leert dat een werkelijk luchtdichte dakconstructie veel aandacht vereist tijdens ontwerp en uitvoering.”

Dit artikel is ook verschenen in BouwTotaal nummer 9, pag. 59 en op de website van BouwTotaal.